Frans en Jo – Samen door alles heen.

Samen door alles heen
Frans Tops (86) en Jo Meulendijks (85) zijn al meer dan 61 jaar getrouwd. Frans werkte in de fijn metaal en elektrotechniek, maar moest op zijn 55ste met de VUT omdat er geen werk meer was. Nu zorgt hij niet alleen voor zijn vrouw Jo, maar ook regelmatig voor zijn zus Riny.

Het begint jaren ’60 op de markt in Valkenswaard, waar Frans met vrienden uit Zeelst rondloopt “op zoek naar de meisjes”. Daar ontmoet hij Jo. “Ze zat ineens bij mij achter op de fiets,” vertelt hij met een brede glimlach. Na zijn diensttijd bij de marine trouwen ze in 1964 en vestigen zich in Veldhoven. De ouders van Jo wonen in bij het jonge stel, en samen leiden ze een rustig gezinsleven. Als het vakantie is trekken ze er op uit eerst met de tent, daarna een vouwwagen en caravan. Hun leven kent de nodige ups en downs. Het grootste verdriet kwam in 1980 toen hun 11 jarige zoon Frans door een auto-ongeluk om het leven kwam.

Frans bouwt zelf een huis in Riethoven waar ze samen 19 jaar wonen. De voorzieningen zoals openbaar vervoer en de winkel verdwijnen in Riethoven. Jo en Frans kopen weer een huis in Zeelst waar de roots van Frans liggen. Dochter Lianne (klinisch farmacie-apothekersassistente, moeder en inmiddels ook oma) herinnert zich hoe haar moeder vroeger voor haar kinderen zorgde toen ze klein waren. “Mijn moeder was altijd bij ons betrokken,” vertelt ze.

Maar het leven neemt opnieuw een wending. Een jaar na de viering van hun 50-jarig huwelijk krijgt Jo een herseninfarct en er is plots een flinke gedragsverandering. Jo gaat achteruit. Ze valt met haar fiets, breekt een heup. Het lopen gaat moeilijker. ‘Ze snauwt, wil altijd de gordijnen dicht, wil steeds naar de wc. Op een avond wel 36 keer. Er was geen land mee te bezeilen’, zegt Frans.
Jaren later wordt bij Jo de diagnose gesteld dat zij een vorm van fronto-temporale vasculaire dementie heeft. ‘In de tussenliggende jaren zijn wij Jo al “kwijtgeraakt”. Stukje bij beetje neem je afscheid van hoe iemand ooit was. Gezellig, humor, verzorgend, attent. Dat is allemaal al lang verdwenen. Voor mijn vader maar ook voor mij. Ze is er nog, maar ook weer niet. Je probeert er toch nog het beste van te maken met heel soms nog een mooi momentje of een herinnering,’ vertelt Lianne.

Dat is een beetje wat er nog rest. De zorg wordt te zwaar. Het gaat van kwaad tot erger. Jo is thuis niet meer te handhaven. Lianne ziet haar vader er bijna aan onderdoor gaan. Frans is er helemaal klaar mee: ‘Als Jo dadelijk ergens zit, dan ga ik er niet meer naar toe’.

Ondanks de weerstand wordt Jo via een crisis dienst, de zorgtrajectbegeleider en een advocaat ‘onder rechtelijke macht’ uit huis geplaatst. Het is een heftig proces dat ze doormaken midden in coronatijd.

In Merefelt heeft Jo al snel haar plek gevonden, het is haar nieuwe thuis. Ze geniet van muziek, kienen en vooral van haar kind, kleinkinderen en achterkleinkinderen die regelmatig op bezoek komen. Opmerkelijk genoeg noemt ze hen nog altijd allemaal bij naam. Frans gaat iedere dag twee keer op de fiets naar Merefelt. Iedere middag koopt hij in Merefelt een ijsje of een appelflap voor haar. “Daar smult ze echt van,” zegt hij. Al voelt het voor hem als een plicht, hij doet het elke dag weer. En Lianne, haar kinderen en de kleinkinderen staan net zo vaak bij Jo’s zijde en bekommeren zich om Frans.

Het verhaal van Lianne en Frans laat zien hoe zwaar mantelzorg kan zijn, maar ook hoe diep verbinding en trouw verankerd zitten in een gezin. Iedere dag opnieuw maakt Frans de keuze om er voor Jo te zijn – in goede en moeilijke tijden.

“Ik zie mijn vader er bijna aan onderdoor gaan.” (Lianne)
“Iedere middag neem ik een ijsje of een appelflap voor haar mee. Daar geniet ze van.” (Frans)

Al ruim tien jaar zorgt Willemien Mansvelders (61) zowat dagelijks voor haar moeder, Toos Louwers-Loijen (93). Met haar twee hondjes, Fabie en Iggy, stapt ze elke dag bij haar binnen. Ze doet de boodschappen, helpt met papierwerk, wandelt af en toe met haar en ze lunchen twee keer per week samen. Ook haar zus en broers dragen bij: zo kookt een van haar broers tweemaal per week bij haar om er in totaal vier keer per week samen van te eten. Een andere broer komt zondags eten van moeders zelfgemaakte soep en daar tegenover zorgt hij elke woensdag voor een frietje. De kleinkinderen van Toos zijn regelmatig bij haar op bezoek. Soms nemen ze de zorg deels over bijvoorbeeld wanneer Willemien op vakantie is bezoeken ze oma vaker en doen de boodschappen. De oudste dochter van Willemien is in maart bevallen van een dochter, vier generaties waar oma Toos maar wat trots op is. “Ik ben maar verwend met zoveel zorg en aandacht om mij heen” zegt ze zelf.

Toos groeide op in een gezin van acht kinderen. Op haar veertiende ging ze, via buurman Tendijck aan de slag bij de sigarenfabriek Velasques. Het waren de jaren kort na de oorlog, personeel was schaars en regulier voortgezet onderwijs nauwelijks beschikbaar. ’s Avonds volgde ze vier avonden in de week de Handelsschool in Eindhoven.

Haar man Harrie kende zelf een moeilijke jeugd. Zijn moeder overleed bij de geboorte van zijn jongste zus in het kraambed, waarna de éénjarige Harrie en zijn jongste zus in een nonnenklooster terechtkwamen. Op zevenjarige leeftijd verhuisde hij naar een internaat. Die vroege versnippering maakte dat in het gezin van Toos en Harrie waarden als voor elkaar zorgen, verbondenheid én ruimte geven vanzelfsprekend werden.

Toos en Harrie trouwden in 1959 en kregen vijf kinderen. Harrie werkte als wever bij de Groof en later als bode bij het ziekenfonds. Toos werkte ook, maar was ’s middags altijd thuis voor het gezin. Ze was zorgzaam, gaf ruimte en oordeelde weinig. Harrie was een echte kindervriend: hij haalde de kleinkinderen van school, wandelde met hen en vertelde over de natuur. Hij was zo geliefd dat kinderen vrij kregen van school om te zingen bij zijn begrafenis in 2004.

In 2007 verhuisde Toos naar een appartement, in een buurt waar ze veel mensen kende. Als vrijwilligster bij de KBO zat ze jarenlang in het bestuur en vulde ze, nog tot op hoge leeftijd, voor de leden belastingformulieren in. Mede daarvoor kreeg ze zelfs een onderscheiding.

Mantelzorg zit bij Willemien in het bloed. Vóór haar moeder zorgde ze eerder al intensief voor tante Diny, de zus van haar vader, die dementerend was. Samen met haar moeder bezocht ze destijds bijeenkomsten over dementie, om beter te leren omgaan met de situatie.

Naast haar werk als schoonheidsspecialiste geeft zij als vrijwilliger workshops aan andere mantelzorgers. Willemien houdt haar moeder nauwlettend in de gaten. “Ik geniet van alle momenten samen met mijn moeder” zegt ze. Soms schakelt ze over in de regelmodus als ze merkt dat er iets niet goed is – zoals bij een blaasontsteking die Toos zelf niet opmerkt.

Normaal kletsen we samen onder het genot van een kopje koffie, gaan naar verjaardagen, gezellig op pad, maar ook naar de nodige afspraken met de dokter en de pedicure”.

Naast het mantelzorgen heeft Willemien ook haar eigen manieren om op te laden. Ze maakt graag lange wandelingen en fietstochten die haar hoofd leegmaken en rust geven. Een vast ritueel van moeder en dochter is het oplossen van het cryptogram uit de zaterdagkrant van het Eindhovens Dagblad. Eerst pakken ze het elk afzonderlijk aan, om het daarna samen te bespreken en de laatste raadsels op te lossen.

Hoewel Toos zich verwend voelt met de zorg van haar kinderen, vindt ze het lastig om hulp te vragen, vooral als het gaat om mobiliteit. “Als ik naar een verjaardag wil, moet ik iemand vinden die me brengt en haalt. Je voelt je dan echt afhankelijk” zegt ze. Willemien vindt dat geen probleem. Haar werk als zelfstandig ondernemer biedt vaak genoeg ruimte om haar moeder te helpen.

Voor Willemien is mantelzorg meer dan taken afvinken – het is de voortzetting van een levenslange band, geworteld in familie, liefde en wederkerigheid. Haar zorg is praktisch én warm, een dagelijkse bevestiging dat Toos er niet alleen voor staat.

"Soms is het regelen,
meestal is het gewoon samen genieten."